Irriteer je je regelmatig aan een collega? Zijn er onuitgesproken ergernissen in je team? Of misschien zelfs politieke spelletjes op de werkvloer, ongezonde competitie, roddel en pesterijen? Zijn er mensen die uitgesloten worden? Kortom, ervaar je onveiligheid op je werk?
Denk je dat het geen zin heeft om het bespreekbaar te maken of durf je het niet? Of voel je geen ruimte, omdat het druk is op het werk. Er is immers altijd wel een deadline, een nieuw project of een klant die aandacht vraagt.
Bij problemen in onze liefdesrelatie zoeken we vaak hulp. De meeste relatietherapeuten hebben een volle agenda. Gek genoeg doen we niet zoveel met slechte werkrelaties. We verdragen ze en pas als de emmer echt overloopt gaan we op zoek naar een andere baan. En dat zorgt voor stress. Stress die we ook weer mee naar huis nemen, naar onze families en vrienden. Een derde van de dag spenderen de meeste van ons aan werk. Het is zonde om zoveel tijd stress te ervaren door een slechte werksfeer. Daarom een pleidooi voor meer relatietherapie op het werk.
WERKGELUK IS AFHANKELIJK VAN WERKSFEER
Teams waar mensen empathisch zijn, een hechte band met elkaar hebben en gelijkwaardig aan elkaar zijn, leveren betere werkprestaties, zijn gezonder en gelukkiger, blijkt uit onderzoek. We zijn op ons best als we ons gewaardeerd, gesteund en veilig voelen. Want:
- Goede werkrelaties geven ons positieve energie, waardoor we ons zelfverzekerder en minder gestresst voelen.
- We hebben allemaal een uitlaatklep en morele steun nodig als het even niet zo lekker loopt in het werk.
- Vertrouwen tussen mensen in een team vergemakkelijkt de samenwerking en geeft ruimte voor nieuwe inzichten en creativiteit.
- Er is minder voortdurend conflict en spanning tussen mensen.
- Positieve werkrelaties zorgen voor een sterk zakelijk netwerk dat ons ondersteunt in onze carrière.
- We groeien in het contact met andere mensen. Nieuwe inzichten en creatieve oplossingen ontstaan in de interactie met andere mensen.
- Een goede werksfeer is belangrijk omdat we aardig wat tijd in ons leven aan het werk zijn. Het is zonde als we ons in al die uren gestresst en ongelukkig voelen.
- Door te investeren in een positieve werksfeer maken we ons leven leuker en minder zwaar. We komen dan minder vaak uitgeput en met een chagrijnig hoofd thuis, wat ook weer beter is voor het contact met partner, kinderen en/of vrienden.
VERANDERING VAN FOCUS
Iets om te overdenken… Als wij als mens gelukkiger worden van hechte relaties, waarom is onze werkomgeving daar dan niet altijd op gefocust? Waarom investeren veel organisaties nog steeds meer in competentieontwikkeling, timemanagement, taak- en bedrijfsprocesverbeteringen dan in hechte werkrelaties en een positieve, veilige werksfeer?
Gelukkig begint dit langzaam te veranderen en worden werkrelaties net zo belangrijk als efficiëntie. Het werk is immers voor veel mensen de bron van zingeving, contact en persoonlijke groei geworden. Mensen vertrekken als ze dit niet ervaren in hun werk. En doordat hiërarchische structuren in organisaties verdwijnen, heeft een manager naast expertise en IQ ook EQ nodig om leiding te kunnen geven.
EEN WERKREVOLUTIE
Een werkrevolutie met een hogere ranking van een veilige, positieve werksfeer en werkgeluk, daar is de tijd voor aangebroken. Ook jij kunt hiermee starten, en anderen in je (werk)omgeving stimuleren om hierin meer te investeren. Maak het een persoonlijk doel! Dat vraagt ook om zelfreflectie, bewustwording van ons gedrag en het leren voeren van eerlijke gesprekken.
PSYCHOLOGISCHE (ON)VEILIGHEID OP HET WERK
Veel toonaangevende bedrijven hebben psychologische veiligheid geïdentificeerd als de belangrijkste element bij het ontsluiten van teampotentieel en het versterken van leiderschap. Als de leiding bijvoorbeeld stress met zich meedraag wordt dat automatisch opgepikt door de mensen aan wie ze leiding geven en dat heeft gevolgen voor hun welbevinden.
De gevaarlijke effecten van een onveilige werkplek voor werknemers voor het persoonlijk welzijn zijn legio, waaronder chronische stress en onderdrukking van het immuunsysteem en natuurlijke herstelprocessen in het lichaam. Er kunnen ook verstoorde relaties ontstaan tussen teamleden onderling of tussen de leiding en leden van het team. En arbeidsconflicten, burn-out en verzuim.
Wat het welzijn van het bedrijf betreft, zijn de negatieve effecten onder meer:
- Onderdrukte innovatie en creativiteit
- Gebrek aan het nemen van gezonde risico’s en het verkennen van het onbekende
- Niet in staat om het potentieel van talent te ontwikkelen en te behouden
- Gebrek aan productiviteit
HOE HERKEN JE ONVEILIGHEID?
1. Toxisch leiderschap
De leiding heeft geen zelfbewustzijn en is egoïstisch. De machtspositie wordt gebruiken om gas te geven, te intimideren, te manipuleren of te dwingen.
Een nog duidelijker signaal is het misbruik van schaamte. Het inzetten van schaamte als managementtool is ongezond en besmettelijk. In jouw organisatie kun je nagaan of mensen in leidinggevende posities het volgende doen:
anderen koeioneren, ondergeschikten bekritiseren in het bijzijn van collega’s, mensen publiekelijk uitbranders geven of beloningssystemen instellen die mensen doelbewust kleineren, een gevoel van schaamte geven of vernederen. Als werknemers worden belast met schaamte, kun je er vanuit gaan dat ze het doorgeven aan hun klanten, collega’s en gezinnen, aldus onderzoeker Brené Brown.
Andere signalen van toxisch leiderschap:
- opzettelijk het succes van anderen saboteren
- mensen in posities plaatsen waar ze onvoldoende ondersteuning krijgen
- mensen vragen om hun welzijn op te offeren: lange werktijden, veel overwerk, gemiste maaltijden, gemiste tijd met familie, gebrek aan slaap en gebrek aan lichaamsbeweging.
- mensen vragen om te liegen of de dingen te “verfraaien”
2. Gebrek aan communicatie
- Je komt achter besluiten die al genomen zijn en belangrijk voor je zijn.
- Collega’s communiceren indirect; ze sturen berichten via anderen.
- Collega’s en leidinggevenden houden informatie achter of geven misleidende informatie.
Er is geen open communicatie; teamleden spreken zich niet uit en zijn niet rechtstreeks in hun communicatie. Feedback geven of ontvangen is lastig, kritiek wordt snel als aanval gezien. - Het werkoverleg komt niet op gang
3. Schending van je persoonlijke waarheid
Er wordt gevraagd om je eerlijkheid, integriteit, persoonlijke tijd en welzijn op te offeren om de leiding en/of het bedrijf te dienen.
4. Onderdrukking van je authentieke zelf
Je hebt het gevoel dat je hard wordt beoordeeld of dat je negatieve carrièregevolgen ervaart als je je ware zelf of mening uitdrukt. Je spreekt je niet uit omdat je hebt gezien wat er gebeurt als anderen dat wel doen.
5. Beschermend gedrag
Je neemt deel aan of ziet anderen gedragingen vertonen zoals zogenaamde “cover your ass” e-mails, geheime allianties, “side-whisper meetings” voor of na de eigenlijke meeting of informeel de “primeur” over iemand krijgen voordat je met hem/haar moet werken.
6. Onvoldoende vertrouwen in elkaar of in de leiding
- Niemand durft zich niet kwetsbaar op te stellen.
- Fouten en zwakheden worden verborgen.
- Er is weinig oog voor elkaar, mensen helpen elkaar niet.
- Er zijn veel oordelen over elkaar die de samenwerking belemmeren.
WAT TE DOEN BIJ ONVEILIGHEID
Wat te doen als er een onveilige werksfeer is? Begin nooit met een training om de samenwerking te verbeteren. Als er onveiligheid in een team of organisatie is, dan helpt een training niet. Dan moet er meer gebeuren. Het beste is om eerst individuele gesprekken te voeren om mensen te horen en te weten wat er speelt. Vervolgens kan het hersteltraject beginnen, bijvoorbeeld in de vorm van teamcoaching.
RELATIETHERAPIE ALS INTERVENTIE BIJ TEAMCOACHING
In relatietherapie is EFT oftewel Emotionally Focused Therapy, ontwikkeld door dr. Sue Johnson, populair en bewezen effectief. In deze therapie wordt er gewerkt met emoties, hechting en communicatie. Bij EFT gaat het om het versterken van onderling vertrouwen en veiligheid, de basis van iedere relatie.
Mensen die veilig emotioneel verbonden zijn, zijn sterker, veerkrachtiger en zelfstandiger. Een veilige band is gebouwd op emotionele toegankelijkheid en wederkerigheid.
Emotionele onthechting en isolatie zijn de code voor gevaar. Niet verbonden voelen resulteert in oerpaniek: dit activeert het gevaarcentrum in ons brein. Van daaruit gaan we krachtig reageren naar belangrijke anderen om de verbinding te maken, of we trekken ons terug en gaan de verbinding uit de weg.
De grondbeginselen van de EFT therapie kunnen we ook naar de werkvloer vertalen:
- In een veilige, steunende werkomgeving kunnen we meer aan en ervaren we meer voldoening.
- We voelen ons goed als we verbinding ervaren in een relatie en als we ons goed voelen, dan kunnen we beter samenwerken en presteren.
De werking van de EFT therapie kunnen we verklaren met de Polyvagal theorie. Psychiater Stephen Porges heeft deze theorie over psychologische veiligheid ontwikkeld en zegt dat wij mensen op een voortdurende, levenslange zoektocht zijn naar het ervaren van veiligheid. Hij benadrukt dat onze behoefte om ons veilig te voelen invloed heeft op onze mentale en fysieke gezondheid, sociale relaties, cognitieve processen en gedragsrepertoire.
De Polyvagal-theorie helpt ons om onze stressreactie te begrijpen en hoe we onnodige angsttoestanden kunnen verminderen. Een gevoel van dreiging in de omgeving schakelt de delen van onze hersenen uit die verantwoordelijk zijn voor hoger denken. We kunnen niet “beslissen” om op een andere manier te reageren. Dit gebeurt omdat het menselijk lichaam overschakelt naar een automatische overlevingsmodus “vechten/vluchten/bevriezen” wanneer er een dreiging wordt gedetecteerd.
In de veilige neurofysiologische toestand kunnen we echt aanwezig zijn, creatief zijn, een band opbouwen met en samenwerken met anderen, en onze gedachten en behoeften gemakkelijker uiten. Ons autonome zenuwstelsel wordt gereguleerd wanneer het in een veilige toestand verkeert. Met andere woorden, onze automatische reactie in een bepaalde situatie is meer gereguleerd en gepast. We worden niet irrationeel angstig of geïrriteerd.
EFT stimuleert een veilige neurofysiologische toestand. Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van EFT in een werksetting een positief effect heeft op de samenwerking in teams. Het resultaat is blijvend aangezien er een verandering plaatsvindt in de onderstroom van de samenwerking. EFT verheldert negatieve interactiepatronen. Deze negatieve patronen zijn het probleem geworden van de samenwerking. Het gaat niet meer om de inhoud.
WAT KUNNEN ORGANISATIES EN LEIDERS DOEN?
Om de psychologische veiligheid te bevorderen kunnen organisaties en leiders – behalve relatietherapie – ook zelf wat doen, zoals:
1. Zorg ervoor dat de organisatiewaarden iets betekenen
2. Wees bewust van je gedrag, doe aan persoonlijke ontwikkeling en versterk je relationele intelligentie als leiding
Belangrijke vragen hierbij:
Hoe ga je om met collega’s die je op het eerste gezicht niet aardig vind, die heel anders zijn dan jij en die nooit tot je vriendenkring zullen gaan behoren? Hoe los je een conflict op? Hoe ga je om met ziekte en verzuim? In hoeverre kun je je verplaatsen in andere denkbeelden en standpunten? Wat laat je zien aan je collega’s en wat beteken je voor ze? Durf je je uit te spreken tegen geroddel en pesterijen? Kun je om feedback en hulp vragen? En een stap verder: in hoeverre belemmeren je opvoeding, pijnplekken en trauma’s (als je die hebt) je werk?
3. Houd jezelf en andere leiders verantwoordelijk voor de schade die een psychologisch onveilige omgeving kan veroorzaken. Wees bereidheid om elkaar aan te spreken op schadelijk gedrag.
4. Creëer een cultuur van open dialoog waar verschillende perspectieven te horen zijn.
Zo ontstaat er vertrouwen. Je niet open en kwetsbaar durven opstellen, is de belangrijkste bottleneck in veel teams. Als teams goed functioneren, dan weten teamleden van elkaar wat er speelt, vragen ze makkelijk om hulp, geven ze elkaar feedback en zijn ze in staat om met en van elkaar te leren.
5. Constructieve conflicten
Patrick Lencioni, specialist in teameffectiviteit, noemt ‘kunstmatige harmonie’ een belangrijke bedreiging van constructieve conflicten. We doen dan net alsof we het goed met elkaar kunnen vinden. Hierdoor lijken er geen conflicten te zijn. Hierdoor komen problemen nooit boven water en worden ze ook niet opgelost.
Wanneer de basis met vertrouwen goed gelegd is, kun je – hoe ongemakkelijk ook – het échte gesprek met elkaar voeren over wat er werkelijk speelt in een team. Stevige discussies en conflicten zijn dan okay, er is immers voldoende veiligheid en vertrouwen.
6. Laat je ego en je behoefte aan winnen en macht thuis
7. Bouw psychologische veiligheid in als waarde en koppel deze aan de manier waarop leiders worden beoordeeld
WAT KUNNEN WERKNEMERS DOEN?
Houd er rekening mee dat psychologische veiligheid op allerlei manieren kan worden ervaren. Individuen zijn uniek, dus de perceptie van veiligheid is relatief en verschilt van persoon tot persoon. Overweeg de opties overeenkomstig de eigen (unieke) ervaring.
1. Vertrek
Wanneer je prioriteit geeft aan je eigen welzijn en verlangen om je verbonden en gesteund te voelen in het werk dat je doet, wordt deze keuze gemakkelijker.
2. Voer een eerlijk gesprek
Praat met de mensen met wie je werkt. Observeer hoe mensen reageren op je ervaring en eerlijkheid. Dit geeft je inzicht of dit een cultuur is die mensen waardeert.
3. Communiceer je behoeften en ervaringen
De werkplek is een omgeving die vatbaar is voor allerlei misverstanden. In plaats van iemands gedrag of woorden te “interpreteren” of in een situatie “gedachten te lezen”, kun je uiten hoe je een interactie hebt ervaren en wat je nodig hebt om met plezier te werken.
4. Zet je ervaring om in iets productiefs
Laat je ervaring inspireren om een leerprogramma te creëren dat psychologische veiligheid bevordert en verandering beïnvloedt.
5. Zoek naar manieren om veiligheid te creëren.
- Zoek mentoren en collega’s die ondersteunend zijn en dezelfde waarden delen. Modelleer het gedrag dat je wilt zien en creëer die omgeving voor iemand anders.
- Iedereen wil gehoord, gewaardeerd en gezien worden. Geef je collega’s daarom een veilig gevoel in gesprekken en neem ze serieus. Benader iemand respectvol, wees toegankelijk en laat zien dat je (oprecht!) bereid bent om te luisteren naar andere meningen, wensen, ideeën en belangen.
HULP NODIG?
Kom je er zelf niet uit, is er teveel gedoe en stress, dan kun je een teamcoach inschakelen die het beste naar boven brengt in je team en organisatie.