Langdurige ongezonde stress put ons compleet uit, ontregelt ons stress- en immuunsysteem en kan tot ernstige gezondheidsproblemen leiden.
In Nederland is ongezonde stress op het werk beroepsziekte nummer 1. Meer dan een miljoen mensen loopt jaarlijks het risico op een burn-out en andere werkgerelateerde psychische aandoeningen (TNO, 2020). Elke dag sterven er in Nederland 5 mensen door zelfmoord (113, 2019). Veel zelfmoorden vinden impulsief plaats in crisismomenten door een gebrek aan vermogen om met stress om te gaan (WHO, 2021). Deze cijfers zijn zorgwekkend.
Vroeger moest de stress werkgerelateerd zijn om een burn-out te heten. Inmiddels is erkend dat de oorzaken meestal liggen in een combinatie van werkgerelateerde, persoonlijke en maatschappelijke factoren. Mede door de coronacrisis is de stress voor veel mensen toegenomen. Het zorgen voor een goede gezondheid – fysiek, mentaal en emotioneel – is belangrijker dan ooit.
GEWENNING AAN STRESS
Stress is niet per se negatief. Een stressprikkel verhoogt onze alertheid, focus en zet aan tot actie. Ongezonde chronische stress ontstaat als de draaglast groter is dan de draagkracht van mensen. Na een periode van spanning dient er ruimte te zijn voor ontspanning, rust en emotionele ontlading. Ons stressregulatiesysteem heeft dit nodig. Helaas zijn velen van ons zo gewend geraakt aan stress, dat we gevoelens van ongemak en verkramping bagatelliseren en als normaal zijn gaan beschouwen. Door het wegdrukken van stresssignalen nemen we niet op tijd gas terug. We plegen roofbouw op ons lichaam wat kan leiden tot ernstige stressklachten, overspannenheid en een burn-out.
INDIVIDU OF SAMENLEVING
Omdat er zoveel mensen last hebben van ongezonde stress, is het wel erg zwart-wit om te stellen dat er iets mis is met al die mensen. In het begeleiden van mensen naar herstel is het belangrijk om de individuele verantwoordelijkheid én de invloed van de samenleving waarin we leven mee te nemen.
ELKAAR KUNNEN TROOSTEN
Mensen creëren overlevingsmechanismen om overeind te blijven in de westerse wereld. Een wereld waar geld, status en materieel bezit hoger op de agenda staan dan contact, zorg voor anderen, zorg voor ons lichaam, zorg voor de aarde en betekenisgeving. Een wereld waarin we alles perfect willen en het idee hebben niet te mogen falen. Een wereld waarin we volgens psychiater Dirk de Wachter het lijden verleerd lijken te zijn en niet meer weten hoe we elkaar kunnen troosten. Een wereld waarin we lijden zijn gaan zien als een ziekte, als een technisch defect van het mens-zijn, terwijl het ons juist als mens definieert, zegt psychiater Damiaan Denys. Beide pleiten ervoor om wat meer elkaars “psychiater” te zijn en compassie te ontwikkelen.
ROL (ZELF)COMPASSIE
De weg naar gezonde compassie is eerst onszelf leren kennen en begrijpen voordat we de ander kunnen begrijpen. Als compassie iets is wat we moeten, dan is het niet echt. Voor gezonde compassie hebben we zelfcompassie nodig. Diverse onderzoeken laten zien dat het ontwikkelen van zelfcompassie ons kan helpen bij het versterken van onze emotionele veerkracht, waardoor we beter kunnen omgaan met stress en tegenslag.
Psychologe en boeddhist Kristin Neff heeft met haar wetenschappelijke onderzoek zelfcompassie op de internationale kaart gezet. Volgens haar draait zelfcompassie om drie dingen: vriendelijkheid voor jezelf, het besef van onze gedeelde menselijkheid en mindfulness.
Het ontwikkelen van zelfcompassie is een gezonde manier van omgaan met stress, emotionele pijn en moeilijke emoties. Als we zelfcompassie voelen, hebben we de kracht en hulpbronnen om de zaken te nemen zoals ze zijn, om onszelf te troosten en te koesteren tegen de pijn die we ervaren, en dan de draad weer op te pakken. We kunnen leren om een goede vriend voor onszelf te zijn en onze imperfectie te waarderen.
Auteur: Angela Pagonidis