VAN STRESS NAAR EEN LEVEN VOL ENERGIE EN RUST
OPBLOEIEN hanteert een fasenmodel om je te begeleiden naar herstel en een leven vol energie. Dit zorgt voor een evenwichtige, zorgvuldige opbouw en verkleint de kans op terugval.
Het fasenmodel OPBLOEIEN kent 7 fasen:
- herkennen en accepteren
- herstellen van energie
- voelen en verbinden
- onderzoeken en reflecteren
- veranderen en versterken veerkracht
- toegewijde actie
- nazorg en terugvalpreventie
Het fasenmodel is ontwikkeld op basis van opgedane ervaring en evidence based methoden. Elk mens is uniek. We doorlopen daarom nooit een standaard stappenplan. Wel kun je verschillende fasen in het herstel onderscheiden. En daar is de begeleiding op afgestemd. Een fase kan bij de ene mens langer duren dan de andere. En datgene wat je in een eerdere fase hersteld hebt, blijft ook in de andere fasen belangrijk. Het is dus niet een afvinklijstje.
Het fasenmodel omvat een dynamische, holistische aanpak met aandacht voor het versterken van de fysieke, emotionele en mentale veerkracht van mensen. Dynamisch vanwege de focus op beweging, energie, verbinding en kracht. Dit is iets anders dan altijd in de aan-modus staan of alsmaar doen. Ruimte voor rust, stilte en reflectie is in de aanpak heel belangrijk.
Vanzelfsprekend staat jouw hulpvraag centraal. De energie stroomt als we ons als mens gehoord, gezien, gewaardeerd en verbonden voelen. Het stellen van de juiste vragen en met aandacht luisteren naar wat er bij jou speelt, daar is veel aandacht voor.
Het herstel van een burn-out kan 3 maanden tot een jaar duren. Soms wel 2 jaar of langer. Met de begeleiding van OPBLOEIEN streven we naar herstel binnen een halfjaar. Vanzelfsprekend kan dit niet gegarandeerd worden, omdat herstel iets persoonlijks is en ook afhankelijk is van de omstandigheden.
Een lange herstelduur heeft meerdere oorzaken, hieronder enkele.
- Het kan zijn dat de leefsituatie ongunstig is voor herstel. Denk aan: drukke en overprikkelende omstandigheden, aanhoudende stressoren zoals conflicten op het werk of thuis, life-events die veel impact hebben.
- Herstel duurt langer als iemand teveel gefocust is op snel herstellen of de werkelijkheid niet kan accepteren.
- Werkgevers pushen te snel of te hard tot werkhervatting.
- Er kan ook een grote herstelschuld zijn. Bij een burn-out is er sprake van groot achterstallig lichamelijk onderhoud. Het heeft tijd nodig om deze schuld in te lossen en vitaliteit op te bouwen. Door bijvoorbeeld te intensieve sportbeoefening kan de herstelschuld onbedoeld juist verder toenemen.
- Bij chronische stress treden veranderingen op in het lichaam. Het lichaam moet in de herstelstand kunnen komen. Soms is dat lastig, doordat de ‘actie-modus’ van het autonome zenuwstelsel aanstaat en moeilijk uitgaat. Zo kunnen slaapstoornissen, stemmingsstoornissen en zelfs psychopathologische beelden ontstaan als gevolg van neuro-hormonale veranderingen.
DE 7 FASEN IN HET FASENMODEL VAN OPBLOEIEN
1. HERKENNEN EN ACCEPTEREN
Een belangrijke stap in je herstel is het herkennen van de stressklachten en beseffen dat deze klachten ernstig zijn. Mensen met ernstige stressklachten gaan maar door. Accepteren dat je zo niet meer verder kunt gaan is essentieel.
De klachten gaan niet voorbij door 2 weken vakantie te nemen. Het heeft ook geen zin om heel actief aan de slag te gaan met herstellen, bijvoorbeeld met sporten, mindfulness en voeding. Op zich gezonde activiteiten, maar niet in deze fase. In de eerste fase is het belangrijk om tot rust te komen. Hard werken om zo snel mogelijk te herstellen werkt juist averechts. Vaak is een volledige ziekmelding nodig, zeker bij een burn-out. Over het algemeen geldt: hoe eerder je tot stilstand kunt komen, hoe eerder je herstelt.
Het heeft in deze fase geen zin om uit te zoeken wat de diepere oorzaken van de ernstige stressklachten zijn. Je hersenfuncties en concentratie zijn aangetast door de roofbouw op je lichaam. Reflecteren en nieuw gedrag aanleren kosten energie en die is er niet meer.
In de praktijk blijkt het vaak heel moeilijk om jezelf af te remmen. Afremmen betekent ook een confrontatie met jezelf: met een lichaam dat vermoeid is, met pijnlijke emoties en gevoelens, met geen overzicht meer hebben, met drukke gedachten. Je kunt je zorgen maken over de financiële consequenties, over de werkconflicten die misschien ontstaan als je stopt met werken. Tot stilstand komen gaat meestal met vallen en opstaan.
Je zult ook niet gelijk rust ervaren. Je voelt je moe en overprikkeld. Je weet niet meer hoe je kunt ontspannen. Je ervaart schuldgevoelens en schaamte. Je denkt dat je gefaald hebt. Het niet-weten over hoe nu verder kan angstig voelen.
Weet dat dit tijdelijk is. Je bent sterk. Als je niet zoveel wilskracht had gehad, had je jezelf nooit zo uitgeput.
2. HERSTELLEN VAN ENERGIE
Als je eenmaal tot stilstand bent gekomen, noodgedwongen of op eigen initiatief, gaan we samen een plan van aanpak maken om je energiehuishouding te herstellen.
Het op orde krijgen van je dagstructuur is belangrijk. Tegenover alle activiteiten die inspanning vragen dient voldoende ontspanning te staan.
Het stresssysteem heeft moeite zich te herstellen vanwege de roofbouw die er gepleegd is. Het in balans krijgen van het stresssysteem gaat daarom met vallen en opstaan. Let wel: een gezond stresssysteem is het fundament voor herstel. Pas als er voldoende biologisch herstel heeft kunnen plaatsvinden, kan gestart worden met de volgende fasen.
In deze fase heb je sessies bij de osteopaat of shiatsu-therapeut om je fysieke herstel te bevorderen.
In fase 2 gaat het om:
- ontspannen en ontstressen
- rust en gezond slaapritme ontwikkelen
- inventariseren van stressbronnen en klachten
- gezond eten
- rustig bewegen
- uit het hoofd komen
- gezonde ademhaling
- sociale contacten die steun geven
- dagstructuur
3. VOELEN EN VERBINDEN
Fase 3 begint als er weer ruimte is in het hoofd en rust in het lijf. Er dient genoeg energie te zijn om contact te maken met je emoties en gevoelens. De eerste stap is zelfcompassie ontwikkelen. Zelfcompassie is niet jezelf met fluwelen handjes aanraken. Het vraagt lef om aanwezig te zijn bij wat er is en te accepteren dat het niet altijd gaat zoals jij het wilt.
De meeste mensen vinden het moeilijk om zelfcompassie op te brengen. Maar het is zo belangrijk omdat je zicht krijgt op wat je echt nodig hebt. Zodra je dat weet, kun je gaan handelen in de richting waar je energie van krijgt, ook al weet je nog niet precies hoe dit eruit ziet.
In fase 3 gaat het om:
- zelfcompassie
- bewustwording denken en voelen
- grenzen voelen
- levensvreugde hervinden
Therapeut Russ Harris (ACT therapie) gebruikt in zijn werk 6 praktische bouwstenen voor het ontwikkelen van zelfcompassie. OPBLOEIEN heeft zijn methode omarmd.
- De sleutel tot zelfcompassie is niet het ontkennen van lijden, maar het erkennen als iets volstrekts normaals.
- Bekrachtig de pijn als een natuurlijk en normaal onderdeel van het menszijn. Pijnlijke gedachten en gevoelens zijn geen teken van zwakte, tekortkomingen of psychische aandoeningen. Het is normaal dat je pijn voelt als je moeilijkheden ondervindt in je leven.
- Ontwapen de criticus die zegt dat je het aan jezelf te danken hebt dat je in een moeilijke situatie zit.
- Houd jezelf vriendelijk vast. Doe dingen om door de moeilijke tijd heen te komen, zorg goed voor jezelf. Marshall Rosenberg (bedenker Geweldloze Communicatie) heeft vier eenvoudige vragen bedacht om je hierbij te helpen. Wat neem ik waar? Wat voel ik? Wat heb ik op dit moment nodig? Welk verzoek heb ik voor mezelf of voor iemand anders?
- Maak ruimte voor de pijn. Het geeft je uiteindelijk energie om bezig te zijn met levensverbeterende bezigheden in plaats van nutteloos worstelen met het wegstoppen van pijn. Willen we onszelf compassie kunnen geven, dan is het nodig om onze pijn waar te nemen en te voelen. Via mindfulness laten we ons niet meeslepen door negatieve gedachten en gevoelens, en gaan we ze ook niet onderdrukken of veranderen. We bekijken ze met openheid en helderheid. Door de dingen te zien zoals ze zijn, niet beter of slechter, kunnen we op de meest effectieve manier reageren.
- Zie jezelf in anderen. Als je goed om je heen kijkt, zie je overal mensen worstelen en lijden. Door in te zien dat het deel uitmaakt van het leven en menszijn, voel je dat je niet alleen staat in je leed en dat je deel uitmaakt van iets veel groters.
Met zelfcompassie wordt het makkelijker om in verbinding te staan met jezelf. Pas als je in verbinding staat met jezelf, kun je je eigen grenzen goed gaan voelen. Wat heel belangrijk is, je bent immers veel te lang over je eigen grenzen heengegaan.
Een andere stap in deze fase is het ervaren van levensvreugde. Ook in zware tijden kun je levensvreugde omarmen. Je kunt mooie herinneringen koesteren, genieten van zoiets als het optrekken van de mist in de ochtend, en kleine activiteiten ondernemen waar je van geniet. Je kunt dankbaar zijn voor kleine dingen. Je krijgt de kans om te leren van dat wat moeilijk is, en zo kun je ook zaken veranderen in je leven. Levensvreugde brengt je meer veerkracht. Het zorgt er voor dat je je thuis gaat voelen in je bestaan. Dus zoek uit wat je levensvreugde geeft!
Zo komen we bij de volgende fase…
4. ONDERZOEKEN EN REFLECTEREN
Boven jezelf uitstijgen is afdalen naar de diepte om te kunnen transformeren naar een vorm die bij je past. (Inge Geertzen)
Het begrijpen van de reden waarom je in deze situatie bent beland en hoe je op een gezonde manier kunt leven en werken, is een intensieve fase. Soms voelt het als afdalen naar de diepte of onderwereld. Je ontdekt de patronen die je belemmeren en komt je eigen angsten tegen. Het beest vol in de bek kijken vraagt om moed. Het hoeft ook niet allemaal in 1 keer, het kan in stapjes. Liever ook in stapjes, omdat zelf-onderzoek energie kost. Het lichamelijke en geestelijke herstel dat heeft plaatsgevonden wil je niet aantasten.
We gaan niet eindeloos analyseren. De focus ligt op je krachten, het nu en jouw toekomst. Wie ben je echt? Wat wil je? Hoe kun je je potentieel op een gezonde manier benutten? In hoeverre is er een match tussen jou en je werk? Zijn er sociale relaties die niet goed voor je zijn? Hoe kun je je grenzen goed aangeven?
Doordat de sessies veelal in de buitenlucht plaatsvinden tijdens een wandeling, blijf je ook letterlijk in beweging. Je maakt je eigen plan van aanpak. Er zullen huiswerkopdrachten zijn om je tot zelfonderzoek uit te dagen. Journaling helpt je om alles wat je leert beter vast te houden en om goed inzicht te krijgen in je gedachten, gevoelens en gedrag. Zo kom je steeds verder in je herstelproces.
In fase 4 gaat het om:
- verdere bewustwording denken en voelen
- patronen herkennen en angsten onder ogen zien
- grenzen gaan stellen, omgaan met conflict
- talenten, drijfveren en waarden
- match met sociale omgeving en werk
- zin en betekenis in leven en werk (her)vinden
5. VERANDEREN EN VERSTERKEN VEERKRACHT
Vanaf de eerste fase ben je aan het veranderen. Alleen in deze fase gebeurt dit nog nadrukkelijker. Je hebt steeds meer energie om dingen te ondernemen, je hebt zelfonderzoek gedaan en je weet waar je naartoe wilt. In de begeleiding zul je oefeningen krijgen om je coping skills te versterken. Daarmee versterk je nog meer je veerkracht.
Het is een fase waarin je klaar bent om belangrijke stappen te zetten. Stappen die goed zijn voor jouw welzijn. Dat kan bijvoorbeeld het verbreken van je liefdesrelatie zijn, ander werk, meer tijd voor gezin, hobby of vrijwilligerswerk. Je gaat kiezen voor jezelf, voor dat wat jou gelukkig maakt en energie geeft. Je gaat leven volgens jouw levensmissie onder de voorwaarden die jij bepaalt.
In fase 5 gaat het om:
- belangrijke stappen zetten en keuzes maken
- versterken coping skills en veerkracht
- gaan leven volgens (nieuwe) levensmissie
- zelforganisatie: plannen en prioriteiten stellen
6. TOEGEWIJDE ACTIE: WERKHERVATTING EN TERUGVALPREVENTIE
Bij toegewijde actie gaat het om effectief actie ondernemen, geleid en gemotiveerd door je waarden. Als je je waarden kent, dan weet je wat belangrijk is en kun je trouw blijven aan jezelf, ook als je weer aan het werk gaat.
Je ziet jezelf niet als slachtoffer, maar als vormgever van je leven. Je kunt je grenzen steeds beter bewaken, je behoeften onderkennen en duidelijk maken. Je ervaart jezelf als sterk en handelingsbekwaam. En dat is dan ook de reden waarom toegewijde actie een belangrijke weg naar blijvend herstel is.
In fase 6 gaat het om:
- stappenplan werkhervatting
- activiteiten die herstel bevorderen blijven doen
- balans bewaken
- optimisme en vertrouwen
- trouw blijven aan jezelf
Toegewijde actie kan niet bestaan zonder optimisme, zonder de dingen met vertrouwen te bekijken en te geloven dat gewenste resultaten haalbaar zijn. Optimisme betekent niet de lucht blauwer zien dan die is. Het betekent vertrouwen dat de donkere wolken weer opentrekken, dat de lucht weer blauw wordt en dat de zon opnieuw tevoorschijn zal komen. Het is de inschatting dat de dingen zich in positieve zin zullen ontwikkelen.
WERKHERVATTING VOOR WERKNEMERS
Stapsgewijs kun je ook weer gaan werken. Hier geldt: trapsgewijs opbouwen van uren en complexiteit, in eerste instantie met taken die leuk zijn zonder al te veel tijdsdruk.
Als je gekozen hebt voor ander werk of als je je baan bent kwijtgeraakt, dan is het nu de tijd om te gaan solliciteren. Niet in de overdrive, maar rustig aan. Misschien wil je liever eerst een werkervaringsplek, dat kan ook. Of wil je je oriënteren op het ondernemerschap. Jij bent aan het roer. Een juiste begeleiding in deze fase zorgt ervoor dat je hersteld terugkeert op de arbeidsmarkt.
WERKHERVATTING VOOR ONDERNEMERS
Als je een eigen bedrijf hebt, werkt de werkhervatting iets anders. Het is namelijk moeilijk om weer aan de slag te gaan en op “halve” kracht te ondernemen.
Het is heel belangrijk dat je goed voor ogen houdt waarom je gekozen hebt voor het ondernemerschap. Of dit nu vrijheid, de dingen op je eigen manier willen doen, geen talent voor onder een baas werken is, of iets anders. Zo kun je keuzes maken in je bedrijf die echt bij jou passen en waar je energie van krijgt.
7. NAZORG EN TERUGVALPREVENTIE
Goede nazorg is belangrijk voor blijvend succes. De ingeslagen weg die tot vermindering van stress moet leiden, kan toch anders lopen dan gehoopt. Bepaalde gedragspatronen, zoals teveel hooi op je vork nemen, kunnen zo hardnekkig zijn dat het lichaam weer in een ongezonde toestand dreigt te komen. Of er is iets gebeurd in je leven dat alles op zijn kop heeft gezet.
Regelmatig komt het voor dat er een kleine terugval ontstaat bij mensen die hersteld zijn. Je bent dan niet helemaal terug bij af, maar het is wel een signaal dat de balans tussen inspanning en ontspanning hapert. Het is daarom fijn om een terugvalpreventieplan te hebben en ook de mogelijkheid te hebben om weer begeleiding te krijgen van de coach met wie je vertrouwd bent.
OPBLOEIEN begeleidt mensen, teams en organisaties bij het versterken van hun veerkracht. Waar nodig wordt er samenwerking gezocht met andere professionals.
Elk mens, elk team en elke organisatie is uniek. Er is daarom geen standaard stappenplan. Wel een dynamische aanpak met aandacht voor het versterken van de fysieke, emotionele en mentale veerkracht van mensen.